Vejetaryen Tip Beslenme ve Sağlık Üzerindeki Etkileri

Aylar Kargar, Gül Kızıltan

Özet


Son yıllarda vejetaryen tip beslenmenin sağlık üzerindeki etkisi birçok kişinin dikkatini çekmektedir. Bununla birlikte, yakın zamanda vejetaryen mutfağı ve bu yönde eğilim gösteren diyet uygulamaları daha fazla tercih edilir hale geldi – bunun sebebi olarak sağlık ve benzeri konular kısmen gösterilebilir. Bu tip diyeti tercih etmek sağlık üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri var. Bu tip beslenmeyi tercih eden bireylerde, özellikle veganlarda en sık görülen besin eksiklikleriden biri B12 vitamini eksikliğidir. Vejetaryen bireylerde hem demir alımı az olsada, hem olmayan demir ve C vitamin alımının yüksek olması anemi riskini artmaz. Bu bireylerde alımı ve serum düzeylerine dikkat edilmesi gereken diğer mikrobesinler ise çinko, diyet yağ asitleri ve D vitaminidir. Ancak, vejetaryen tip beslenmenin sağlık üzerindeki olumlu etkileri gösterilmiştir. Bu diyetlerin içeriğine bağli olarak (yüksek miktarda posa ve oldukça az rafine şeker, işlenmiş gıdalar ve yağ asiteler) total, LDL ve HDL kolesterol değerlerinin azalmasında, yüksek tansiyonun düşmesinde, kilo kaybında ve glisemik kontrol ve denetiminde yardımcı olduğu belirtilmiştir. Son zamanlarda vejetaryen tip beslenme ve mikrobiyota arasındakı ilişki dikkat çekmektedir. Diyet çeşit ve içerikleri bağırsak mikrobiyatası üzerine etki ederek üretilen molekülleri etkilemektedir. Yüksek posa içermesi nedeniyle, gastrointestinal hormonlar özellikle inkretinler, postprandial insülin ve tip 2 diyabet üzerinde önemli etkilere sahiptir. Vejetaryen diyetlerde kalori veya porsiyon kısıtlaması olmamasına rağmen, bu diyetlerin kardiyovasküler başta olmak üzere bir çok kronik hastalık için risk faktörü olan obezite veya fazla kilo ve vücut yağlarının azalmasında rölü olduğu saptanmıştır Sonuç olarak vejetaryen tip beslenmenin diyet içeriğiğnden kaynaklanan besin eksiklikleri kaçınılmazdır. Bu eksiklikler biyerlerde sağlık komplikasiyonları oluşturabilir. Ancak bu eksiklikler ek destekler ile tamamlanırsa, sağlık üzerinde olumlu etkileri ortya çıkabilir.


Tam Metin:

PDF

Referanslar


Barker, M., Robinson, S., Wilman, C., ve Barker, D. J. (2000).

Behaviour, body composition and diet in adolescent girls. Appetite, 35 (2), 161-170. doi: 10.1006/appe.2000.0345

Barnard, N. D., Goldman, D. M., Loomis, J. F., Kahleova, H., Levin, S. M., Neabore, S., … Batts, T. C. (2019). Plant-based diets for cardiovascular safety and performance in endurance sports. Nutrients, 11(1). doi: 10.3390/nu11010130

Blancquaert, L., Baguet, A., Bex, T., Volkaert, A., Everaert, I., Delanghe, J., . . . Derave, W. (2018). Changing to a vegetarian diet reduces the body creatine pool in omnivorous women, but appears not to affect carnitine and carnosine homeostasis: a randomised trial. British Journal of Nutrition, 119 (7), 759-770. doi: 10.1017/S000711451800017X

Catharine Ross, Caballero, B., Cousins, R. J., Tucker, K. L., ve Ziegler, T. R. (2014). Modern nutrition in health and disease. (Eleventh ed.): Lippincott Williams ve Wilkins, a Wolters Kluwer.

Dinu, M., Abbate, R., Gensini, G. F., Casini, A., ve Sofi, F. (2017). Vegetarian, vegan diets and multiple health outcomes: A systematic review with meta-analysis of observational studies. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 57(17), 3640-3649. doi: 10.1080/10408398.2016.1138447

Foster, M., Chu, A., Petocz, P., ve Samman, S. (2013). Effect of vegetarian diets on zinc status: a systematic review and meta-analysis of studies in humans. Journal of the Science of Food and Agriculture, 93(10), 2362- 2371. doi: 10.1002/jsfa.6179

Foster, M., ve Samman, S. (2015). Vegetarian diets across the lifecycle: impact on zinc intake and status. Advances in Food and Nutrition Research, 74, 93-131. doi: 10.1016/bs.afnr.2014.11.003

Fox, N., ve Ward, K. (2008). Health, ethics and environment: a qualitative study of vegetarian motivations. Appetite, 50 (2-3), 422-429. doi: 10.1016/j.appet.2007.09.007

Gökçen, M., Aksoy, Y. A., ve Özcan, B. A. (2019). Vegan beslenme tarzına genel bakış. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(2), 50-54. doi: 10.33308/2687248X.201912152

Haghighatdoost, F., Bellissimo, N., Totosy de Zepetnek, J. O., ve Rouhani, M. H. (2017). Association of vegetarian diet with inflammatory biomarkers: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Public Health Nutrition, 20 (15), 2713-2721. doi: 10.1017/S1368980017001768

Hansen, T. H., Madsen, M. T. B., Jorgensen, N. R., Cohen, A. S., Hansen, T., Vestergaard, H., . . . Allin, K. H. (2018). Bone turnover, calcium homeostasis, and vitamin D status in Danish vegans. European Journal of Clinical Nutrition, 72 (7), 1046-1054. doi: 10.1038/s41430-017-0081-y

Hargreaves, S. M., Raposo, A., Saraiva, A., ve Zandonadi, R. P. (2021). Vegetarian diet: an overview through the perspective of quality of life domains. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18 (8). doi: 10.3390/ijerph18084067

Harvard Health Publishing. (2020). Becoming a vegetarian. 19 Mart 2020 tarihinde https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/becoming-a-vegetarian adresinden erişildi.

Hemler, E. C., ve Hu, F. B. (2019). Plant-Based diets for cardiovascular disease prevention: all plant foods are not created equal. Current Atherosclerosis Reports, 21 (5), 18. doi: 10.1007/s11883-019-0779-

Hsu, E. (2020). Plant-based diets and bone health: sorting through the evidence. Current Opinion in Endocrinology, Diabetes and Obesity, 27 (4), 248-252. doi: 10.1097/MED.0000000000000552

Huang, R. Y., Huang, C. C., Hu, F. B., ve Chavarro, J. E. (2016). Vegetarian Diets and Weight Reduction: a Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Journal of General Internal Medicine, 31(1), 109-116. doi: 10.1007/s11606-015-3390-7

Hunt, J. R. (2003). Bioavailability of iron, zinc, and other trace minerals from vegetarian diets. The American Journal of Clinical Nutrition, 78(3 Suppl), 633-639. doi: 10.1093/ajcn/78.3.633S

Kahleova, H., Levin, S., ve Barnard, N. (2017). Cardio-metabolic benefits of plant-based diets. Nutrients, 9 (8). doi: 10.3390/nu9080848

Key, T. J., Appleby, P. N., ve Rosell, M. S. (2006). Health effects of vegetarian and vegan diets. Proceedings of the Nutrition Society, 65 (1), 35-41. doi: 10.1079/pns2005481

Lane, K., Derbyshire, E., Li, W., ve Brennan, C. (2014). Bioavailability and potential uses of vegetarian sources of omega-3 fatty acids: a review of the literature. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 54(5), 572- 579. doi: 10.1080/10408398.2011.596292

Lee, Y., ve Park, K. (2017). Adherence to a vegetarian diet and diabetes risk: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Nutrients, 9 (6). doi: 10.3390/nu9060603

Mahan, L. K., ve Raymond, J. L. (2017). Krause's Food and the Nutrition Care Process (14th Edition ed.). St. Louis, Missouri: Elsevier.

Melina, V., Craig, W., ve Levin, S. (2016). Position of the academy of nutrition and dietetics: vegetarian diets. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 116 (12), 1970-1980. doi: 10.1016/j.jand.2016.09.025

Michalak, J., Zhang, X. C., ve Jacobi, F. (2012). Vegetarian diet and mental disorders: results from a representative community survey. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 9, 67. doi: 10.1186/1479-5868-9- 67

Orlich, M. J., Jaceldo-Siegl, K., Sabate, J., Fan, J., Singh, P. N., ve Fraser, G. E. (2014). Patterns of food consumption among vegetarians and non-vegetarians. British Journal of Nutrition, 112(10), 1644-1653. doi: 10.1017/S000711451400261X

Pawlak, R., Parrott, S. J., Raj, S., Cullum-Dugan, D., ve Lucus, D. (2013). How prevalent is vitamin B(12) deficiency among vegetarians? Nutrition Reviews, 71 (2), 110-117. doi: 10.1111/nure.12001

Ribeiro-Silva, R. C., Fiaccone, R. L., Conceicao-Machado, M., Ruiz, A. S., Barreto, M. L., ve Santana, M. L. P. (2018). Body image dissatisfaction and dietary patterns according to nutritional status in adolescents. Jornal de Pediatria (Rio J), 94 (2), 155-161. doi: 10.1016/j.jped.2017.05.005

Rogerson, D. (2017). Vegan diets: practical advice for athletes and exercisers. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 14, 36. doi: 10.1186/s12970-017-0192-9

Rosenfeld, D. L., ve Burrow, A. L. (2017). Vegetarian on purpose: understanding the motivations of plant-based dieters. Appetite, 116, 456-463. doi: 10.1016/j.appet.2017.05.039

Salvador, A. M., Garcia-Maldonado, E., Gallego-Narbon, A., Zapatera, B., ve Vaquero, M. P. (2019). Fatty acid profile and cardiometabolic markers in relation with diet type and omega-3 supplementation in Spanish vegetarians. Nutrients, 11 (7). doi: 10.3390/nu11071659

Satija, A., Bhupathiraju, S. N., Spiegelman, D., Chiuve, S. E., Manson, J. E., Willett, W., . . . Hu, F. B. (2017). Healthful and unhealthful plant-based diets and the risk of coronary heart disease in U.S. adults. Journal of the American College of Cardiology, 70 (4), 411-422. doi: 10.1016/j.jacc.2017.05.047

Satija, A., ve Hu, F. B. (2018). Plant-based diets and cardiovascular health. Trends in Cardiovascular Medicine, 28 (7), 437-441. doi: 10.1016/j.tcm.2018.02.004

Saunders, A. V., Craig, W. J., Baines, S. K., ve Posen, J. S. (2013). Iron and vegetarian diets. Medical Journal of Australia, 199 (S4), 11-16. doi: 10.5694/mja11.11494

Savin, K. W., Zawadzki, J., Auldist, M. J., Wang, J., Ram, D., Rochfort, S., … Cocks, B. G. (2019). Faecalibacterium diversity in dairy cow milk. The Public Library of Science One, 14 (8), e0221055. doi: 10.1371/journal.pone.0221055

Sliwinska, A., Luty, J., Aleksandrowicz-Wrona, E., ve Malgorzewicz, S. (2018). Iron status and dietary iron intake in vegetarians. Advances in Clinical and Experimental Medicine, 27(10), 1383-1389. doi: 10.17219/acem/70527

Sobiecki, J. G., Appleby, P. N., Bradbury, K. E., ve Key, T. J. (2016). High compliance with dietary recommendations in a cohort of meat eaters, fish eaters, vegetarians, and vegans: results from the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition-Oxford study. Nutrition Research, 36 (5), 464-477. doi: 10.1016/j.nutres.2015.12.016

Sofi, F., Dinu, M., Pagliai, G., Cesari, F., Gori, A. M., Sereni, A., . . . Casini, A. (2018). Low-Calorie Vegetarian Versus Mediterranean Diets for Reducing Body Weight and Improving Cardiovascular Risk Profile: CARDIVEG Study (Cardiovascular Prevention With Vegetarian Diet). Circulation, 137(11), 1103-1113. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.117.030088

Tucker, K. L. (2014). Vegetarian diets and bone status. The American Journal of Clinical Nutrition, 100(Suppl 1), 329-335. doi: 10.3945/ajcn.113.071621

Wu, G. D., Compher, C., Chen, E. Z., Smith, S. A., Shah, R. D., Bittinger, K., . . . Lewis, J. D. (2016). Comparative metabolomics in vegans and omnivores reveal constraints on diet-dependent gut microbiota metabolite production. Gut, 65 (1), 63-72. doi: 10.1136/gutjnl-2014-308209

Yokoyama, Y., Levin, S. M., ve Barnard, N. D. (2017). Association between plant-based diets and plasma lipids: a systematic review and meta-analysis. Nutrition Reviews, 75 (9), 683-698. doi: https://doi.org/10.1093/nutrit/nux030

Zeuschner, C. L., Hokin, B. D., Marsh, K. A., Saunders, A. V., Reid, M. A., ve Ramsay, M. R. (2013). Vitamin B(1)(2) and vegetarian diets. Medical Journal of Australia, 199 (4), 27-32. doi: 10.5694/mja11.11509


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.