Türkiye’de Cepten Yapılan Sağlık Harcamaları ile Kamu Sağlık Harcamalarının Ölüm Oranları Üzerine Etkileri: Bölgesel Analiz

Özet

Özet

Amaç: Çalışmada, cepten yapılan sağlık harcamaları ile kamu sağlık harcamalarının beş yaş altı çocuk ve bebek ölüm hızları üzerindeki farklılaşan etkilerinin araştırılması amaçlanmaktadır.

Gereç ve Yöntem: 2009-2019 dönemini kapsayan on yıllık veri seti Türkiye'de 26 bölgeyi içermektedir. Çalışmada, sağlık durumu veya sağlık çıktısının küresel kullanımı olan beş yaş altı çocuk ve bebek ölüm hızlarının belirleyicilerini açıklamak için log olabilirlik özellikli sabit etkili panel veri modeli kullanılmıştır.

Bulgular: Beş yaş altı çocuk ölüm hızı ile kadınlarda ortaöğretim tamamlama oranı, kentleşme oranı, tıbbi bakım arzı ve kişi başına düşen gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) arasında beklenen negatif ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0,001). Çalışmada, cepten yapılan sağlık harcamasındaki yüzde 1’lik artışın, beş yaş altı çocuk ölüm hızını yüzde 0,09 azalttığı; kamu sağlık harcamalarındaki yüzde 1’lik artışın, beş yaş altı çocuk ölüm hızını yüzde 0,20 azalttığı saptanmıştır. Bebek ölüm hızının bağımlı değişken olduğu diğer modelde ise, kişi başına düşen GSYH dışındaki tüm açıklayıcı değişkenler istatistiksel olarak anlamlı ve beklenen işaretlere sahiptir (p<0,001). Söz konusu modele göre, cepten yapılan sağlık harcamalarındaki yüzde 1'lik artış bebek ölüm hızını yüzde 0,11 azaltırken, kamu sağlık harcamalarındaki yüzde 1'lik artış bebek ölüm hızını yüzde 0,32 azaltmaktadır.

Sonuç: Kamu sağlık harcamalarının cepten yapılan sağlık harcamalarına göre, beş yas altı çocuk ve bebek ölüm hızlarını azaltmakta daha etkin olduğu saptanmıştır. Bölgelerde yeterli sağlık hizmet arzının olması, diğer bir deyişle, bölgede yeterli sayıda hekimin bulunması beş yaş altı ve bebek ölümlerinin azaltılmasında en etkin yol olarak saptanmıştır. Politika yapıcılar açısından çocuk ve bebek ölüm hızlarının düşürülmesinde harcama türlerinin etkinliğinin rolü dikkate alınarak etkin ve hedefe yönelik harcamalar yapılması önem arz etmektedir. Ayrıca, bu çalışma ile kamu sağlık harcamalarının, Türkiye'de hanehalklarında yoksulluğa ve gelir eşitsizliğine neden olan cepten yapılan sağlık harcamalarından daha etkin ve verimli olduğu ampirik olarak belirlenmiştir.

Anahtar kelimeler: Cepten yapılan sağlık harcaması, kamu sağlık harcaması, sağlık çıktısı